Các vị đại khoa

Các vị đại khoa

Suốt mấy thế kỉ xây dựng nền văn hiến, tinh thần hiếu học của nhân dân
Yên Thành được nuôi dưỡng, phát huy. Dẫu nghèo đói, nhưng ai cũng muốn
cho con học chữ để làm người. Nhiều gia đình chắt chiu từng hạt gạo, củ
khoai nuôi con ăn học. Nhân dân đã nuôi dưỡng, chăm sóc nhiều học trò
ưu tú. Theo "Nghệ An đăng khoa lục" từ thời Trần đến thời Nguyễn, Yên
Thành có 21 vị đại khoa, trong có 4 trạng nguyên, 3 thám hoa, 3 hoàng
giáp, 6 tiến sĩ, 5 phó bảng.


1) Bạch Liêu

Ông
Bạch Liêu còn gọi là Bạch Bồng Liêu người thôn Quảng Đông, xã Nguyên
Xá, đậu trạng nguyên năm Thiệu Long thứ 9(1226), vị trạng nguyên đầu
tiên của Nghệ An. Ông thông minh, cường kí, đọc sách xem 10 hàng nhớ
ngay. Ông không ra làm quan mà chỉ làm môn khách cho Thượng tướng Thái
sư Trần Quang Khải, nhân dân thường gọi ông là Bạch Liêu cư sĩ. Khi ông
mất, được nhân dân thờ làm phúc thần. (Theo Quỳ Trạch đăng khoa lục và
tộc phả họ Bạch ở Mã Thành thì ông người làng Trúc Hạ, Thanh Đà, sau
dời về làng Quảng Đông, xã Nguyên Xá, khi Quảng Đông bị tiêu tán, con
cháu ông lại trở về quê cũ Thanh Đà. Nhà thờ họ Bạch còn bài vị thờ
ông. Nhà thánh của văn sĩ hội xã Thanh Đà tổng Quy Trạch thờ tự ông)

2) Hồ Tông Thốc

Hiệu
là Động Đình , người thôn Tam Thọ, tổng Quỳ Trạch (Thọ Thành), đậu
trạng nguyên năm 19 tuổi thời nhà Trần. Ông nổi tiếng hay chữ nhất kinh
sư. Trong một bữa tiệc, ông làm luôn 100 bài thơ. Ông là một nhà văn
hoá lớn có tài nhiều mặt như thơ, văn, lịch sử. Ông là tác giả của
nhiều tác phẩm : "Thảo nhần hiệu tần thí tập", "Đại Nam thế chỉ" và
"Việt sử thông giám cương mạc"

3) Hồ Tông Đốn

Ông Hồ Tông Đốn hiệu là Ngộ Hiên, con ông Hồ Tông Thốc, đậu trạng nguyên đời Trần

4) Hồ Tông Thành

Ông Hồ Tông Thành hiệu là Bỉnh Quốc, con ông Hồ Tông Đốn, cháu ông Hồ Tông Thốc, đậu trạng nguyên đời Trần

5) Hồ Doãn Văn

Ông Hồ Doãn Văn là cháu 4 đời của Hồ Tông Thành, đậu tiến sĩ triều nhà Lê

6) Nguyễn Vấn Bính

Ông là người xã Thanh Khê, 31 tuổi đậu đệ tam giác tiến sĩ xuất thân năm Quang Thuận thứ mười, đời vua Lê Thánh Tông (1469)

7) Lê Văn Học

Ông
là người xã Thanh Khê, 33 tuổi đậu đệ nhị Giáp hoàng giáp xuất thân
khoa Nhâm Tuất, năm Cảnh Thống thứ 5, đời vua Lê Hiến Tông (1502)

Phan Duy Thực (Phan Văn Công)

Ông là người xã Tràng Thành, đậu đệ nhất giáp Thám hoa năm Bính Ngọ (1546)

9) Trần Đăng Dũng

Người làng Diệu ốc, đậu tiến sĩ thứ 19 khoa Bính Ngọ (1546)

10) Phan Tất Thông

Người xã Tràng Thành, đậu Thám hoa năm Thuận Bình thứ 6 đời vua Lê
Tràng Tông. Ông làm đến chức Hàn lâm đông các học sĩ và Binh bộ thị
lang

11) Trần Trọng Xuân

Ông có tên là Trọng Dương , người làng Thọ Canh, tổng Quỳ Trạch, đậu phó bảng năm 26 tuổi đời vua Lê Hy Tông

12) Chuyện về ông Nguyễn Hữu Đạo

Người xã Quỳ Lăng, 33 tuổi đậu hội nguyên đệ nhị giáp haòng giáp xuất thân, khoa Tân Vỵ năm Chính Hoà 12, vua Lê Hy Tông (1691)

13) Trần Đình Phong

Người
làng Yên Mã, đậu đệ tam giáp đồng tiến sĩ xuất thân, khoa thi Kỷ Mão
(1879). Ông làm Tế tửu Quốc tử giám (Giám đốc trường Đại học Việt Nam
thời nhà Nguyễn) là tác giả của tập sách: "Quỳ Trạch đăng khoa lục"

14) Nguyễn Hưng Công

Người
xã Tiên Thành, năm 24 tuổi đậu tam giáp đồng tiến sĩ xuất thân khoa
Canh Thân năm Vĩnh tự thứ 5, đời vua Lê Hy Công (1680)

15) Phan Dưỡng Hạo

Ông
Phan Dưỡng Hạo tức ông Phan Thúc TRực, người xã Vân Tụ, đậu nhất thám
hoa cập đê năm Đinh Vị (1847) . Ông đã viết những tập sách :

- Diễn Châu phủ chí

- Cẩm đình thi tập

- Bắc hành nhật kí

16) Luyện Tông Hàn

Người làng Xuân Lại, xã Gia Hội, đậu phó bảng khoa Quý Hợi (1743)

17) Phan Võ

Người
Yên Nhân, đậu đầu cử nhân trường thi Nghệ An (giải nguyên) khoa Kỷ Dậu
(1909) và đậu phó bảng khoa Canh Tuất (1910). Ông là dịch giả quyển
"Thượng kinh kí sự" của Hải Thượng Lãn Ông...

18) Lê Doãn Nhã

Người làng Tràng Sơn, đậu phó bảng khoa Tân vỵ (1871). Ông đã cùng Nguyễn Xuân Ôn khởi nghĩa chống Pháp

19) Lê Kính

Lê Kính (1587 - 1654): Người Tràng Sơn, xã Quan Trung. Năm 42 tuổi đậu Tiến sĩ khoa Mậu Thìn (1628).

20) Lê Hiếu

Lê
Hiếu là con trai của Lê Kính. Ông sinh năm 1617, chưa rõ năm mất. Năm
27 tuổi đậu Hoàng Giáp, khoa Quý Mùi (1693). Ông đã làm tới chức Lễ Bộ
Thượng Thư, đi sứ Minh triều. Khi mất ông được nhà vua phong tặng Tả
thị lang.

21) Phan Cảnh Nho

Là người xã Tràng Thành, làng Nam Thôn, đậu Bá Tràng (Phó Bảng) khoa ất Tỵ (1785), đã làm tới chức Hồ Trung Hải Đường.

Qua
thống kê chưa đầy đủ trên đây, chúng ta thấy truyền thống hiếu học của
nhân dân Yên Thành được duy trì và phát triển từ khoa thi đầu tiên đến
khoa thi cuối cùng. Có gia đình 3;4 cha, con, ông, cháu đều đậu đạt
cao, như dòng họ Hồ ở Tam Thọ : 3 trạng nguyên, 1 tiến sĩ, 1cử nhân,tú
tài.

Đây là một phần trong bài tìm hiểu về địa phương của em
Nguyễn Hồng Vương-Lớp 6A-Trường THCS Bạch Liêu-Yên Thành-Nghệ An, mọi
người có đọc để tham khảo nếu ai có thông tin đầy đủ hơn về các vị đại
khoa này xin gửi về cho chúng tôi.

Ông PHan Võ là cố của ông Diệm,nguyên hiệu trường mình,gừn nhà choa.Nhà ông ni còn có ông Phan NGọc,chú ông Diệm thì phải trước làm tổng thư kí hội văn học ĐNA,là người nói thông viết thạo 5 thứ tiếng(nghe nói rứa),dịch tác phẩm Hamlet ra tiếng Việt,ông còn có thế đọc,nghe nhiều ngôn ngữ dân tôc.Nhân Thành đúng là pro